Fıtır Zekatını Para Olarak Vermenin Hükmü
Fıtır Zekatını Para Olarak Vermenin Hükmü
Hasan ( el- Basri ) şöyle demiştir: Fıtır sadakasını dirhem (para) olarak vermekte bir sakınca yoktur.
[ İbn Ebi Şeybe Musannef : 10471]
Avf (İbn malik) şöyle demiştir: Ömer bin Abdilaziz’in Basra’ya gönderdiği mektubun Adiy’e okunmasına şahit oldum. Mektupta şöyle yazıyordu: Divana kayıtlı (maaşlı) olan her bir kişinin yıllık maaşından fıtır sadakası olarak yarım dirhem (para) alınır.
[ İbn Ebi Şeybe Musannef : 10469 ]
İsnadı sahihtir, İbn Sa’d et-Tabakatu’l-Kübra’da tahric etmiştir. 5/382 Ebu Avane, Katade’den rivayetle, şöyle demiştir: (bu) Ömer, İbnü’l-Aziz’dir. İbn Hazm onu Muhalla’da zikretmiş ve sahihlemiştir. 6 / 130
Kurre şöyle demiştir: Ömer b. Abdilaziz’in fıtır sadakası hakkındaki mektubu bize geldi. İçinde şöyle yazıyordu: Fıtır sadakası olarak her bir kişi için yarım sa (yiyecek) veya onun değeri olan yarım dirhem (para) verilir.
[ İbn Ebi Şeybe Musannef : 10470 ]
İsnadı Sahihtir. Ricali hepsi sikadir (güvenilir) Ve Kurra ibn Halid es-Sudisi için Hafız (ibn Hacer) sika olduğunu söylemiştir.
Züheyr şöyle demiştir : Ebu İshak’ı şöyle derken işittim: Onların ( Sahabe ve Tabiunun) Ramazan ayında fıtır sadakası vermelerine şahit oldum. Yiyecek yerine aynı değerde dirhem (para) verirlerdi.
[ İbn Ebi Şeybe Musannef : 10472 ]
İbn Kudame rahimehullah şöyle demiştir: Sevri ve Ebu Hanife şöyle demiştir: ( Fıtır sadakasını para olarak) verilmesi caizdir. Ömer bin Abdulaziz ve Hasan el Basri’nin de bu görüşte oldukları rivayet edilmektedir.
[ İbn Kudame el- Muğni: Cilt 3 Sayfa 19 ]
Buhari’nin bab başlığı:
Zekatta Arz ( Nassla Belirlenin Dışında O Değerde Başka Bir Maldan Vermek )
Tavus şöyle demiştir Muaz ibn Cebel Yemen halkına, Bana arpa ve mısır yerine zekat olarak elbise getirin. Bu sizin için kolay, hem de Medine’deki Allah Rasulu s.a.v’in sahabileri için daha hayırlıdır demiştir.
[ Buhari Kitabu’z Zekat]
İbn Reşid şöyle demiştir: Buhari Hanefilere çok muhalif olmasına rağmen bu meselede onlara muvafakat etmektedir. Onu muvafakat etmeye sevkeden de delildir.
[ Fethu’l Bari İbn Hacer: Cilt 4 Sayfa 280 ]
İbn Useymin rahimehullah şöyle demiştir: Buhari rahimehullah’ın burada ki muradı; zekatta belirlenmiş şeylerin yerine nakit cinsinden bunun ödenmesi caiz midir? Mesela kurban üzerinden zekat vereceği zaman bunun yerine bedelini elbise, gıda veya buna benzer şeylerden vermesi caiz midir? Bu konuda ilim ehli ihtilaf etmiştir: Bir kısmı şöyle demiştir: Her zekat düşen malı kendi cinsinden ödemek gereklidir. Buğday ise buğday, arpa ise arpa, deve ise deve koyun ise koyun, yüke uygun deve ise yüke uygun deve ve bunun gibi. Bazıları şu görüştedir: Fakirlere daha faydalı ve zekat verecek kişiye daha kolay olduğunda zekatı
kıymetinden vermek caizdir. Bu kavil tercihe şayandır. Muhakkak fakirlere daha faydalı ve zekat verecek zengine daha kolay olduğunda zekatı kıymetinden vermek caizdir.
[ Şerhu Sahihi’l Buhari: Cild: 5 Sayfa: 45\46 ]
Ebu Cafer Et-Tahavi Rahimehullah’ın Fetvası
Fakih Ebu Cafer (Tahavi) rahimehullah, fakirlerin menfaatine daha yakın olduğu için kıymeti ödemenin daha hayırlı olduğunu söylerdi. Fakir o an ihtiyacı olanı onunla satın alır. Buğday ve arpa üzerinde yapılan çıkarım ise, o dönemde Medine’deki satışların onlardan olmasından kaynaklanıyordu. Bizim yaşadığımız yerlere gelince, satışlar nakit ile yapılır ve paranın en değerlisidir, dolayısıyla verimi daha iyidir.
[ Kitabu’l Mebsut Serahsi: Cild : 3 Sayfa: 195]
İbn Teymiyye Rahimehullah’ın Zekatın Kıymetini (Nakden) Verme Hakkındaki Fetvası
İbn Teymiyye rahimehullah’a şöyle soruldu: Zekatın değeri ödenirse, genellikle fakirlere daha faydalı oluyor böyle yapmamız caiz midir, değil midir ? İbn Teymiyye rahimehullah şöyle cevap verdi: Değerin zekat, kefaret vb. İle ödenmesine gelince, Bilindiği gibi bu İmam Malik ve İmam Şafiye göre caiz değildir. Ebu Hanifeye göre ise caizdir. Ahmed bin Hanbel rahimehullah’a göre ise bazı yerlerde caiz bazı yerlerde caiz değildir. Ahmed bin Hanbel rahimehullah’ın arkadaşlarının bir kısmı delilleri zikretmiştir bir kısımda iki rivayet üzerinde durmuştur. Bu meselede en makul olan ise ihtiyaç olmadan ve tercih edilen maslahat bulunmadan kıymetin
verilmesinin yasaklığıdır. Bunun içindir ki Allah Rasulu s.a.v aradaki farkı iki koyun veya yirmi dirhem ile takdir edip kıymetin alınmasına meyletmemiştir. Sonra kıymetin mutlak olarak alınması caiz görülürse, mal sahibi değersiz şeylere meyledebilir. Malın kıymetlendirilmesinde zarar meydana gelebilir. Sonra zekatın hedefi muhtaçların ihtiyacını gidermektir. Bu da malın miktarında ve cinsinde muteberdir. Ancak ihtiyaç veya maslahat yahut adalet sebebiyle kıymetin verilmesinde bir sakınca yoktur. Mesela kişinin bahçe veya tarla mahsulünü para ile satması durumu gibidir. Burada paranın öşrünü zekat olarak vermesi caiz olup zekatı yerine gelmektedir. Ayrıca buğday ve hurma gibi tarım ürünü satın alması külfeti ona yüklemez. Çünkü fakirlere kendisi yardım etmiş ve ihtiyacını gidermiştir. Bunun caiz olduğunu İmam Ahmed de belirtmiştir.
[ Mecmuu’l Fetava İbn Teymiyye : Cilt 25 Sayfa: 50 ]
Ebu Said El- Yarbuzi Rahimehullah’ nın Fetvası
Ebu Said el – Yarbuzi rahimehullah fıtır sadakasını paradan verimesi hakkında şöyle demiştir: Fıtır sadakasını tahıldan vermek isteyen verebilir. Ancak bu fakirin ne kadar ihtiyacını görmektedir? Bir kimseye yüz kg hurma verildiğinde bunu ne yapar? Günümüzde artık o beldenin yiyeceği para olmuştur. Bu sebeple Şevkani rahimehullah’ın Neylul Evtar kitabında zikrettiği gibi; Ebu Hanife, Buhari ve ibn
Teymiyye’de bu görüştedir. Asıl olan fakirin ihtiyacını görmektir. Bu sebeple paradan vermek caizdir.
[16.05.2020 Tarihli Facebook Dersi için Tıklayın]
Fıtır Zekatını Para Olarak Vermenin Hükmü
Hazırlayan
Onur Dinçer
22 Recep 1442 \ 06 Mart Cumartesi 2021
Tashih
Zafer Günal
15 Şaban 1443 \ 18 Mart Cuma 2022
